Erven Breteler – Ruud Breteler

Boekelo

Op de grens van de gemeenten Haaksbergen en Ambt Delden liggen, vlak voor het dorp Hengevelde (waar nog altijd een Bretelerstraat is), twee boerderijen, Groot en Klein Breteler. Groot Breteler is gelegen aan de Bretelerstraat 33 in Hengevelde, Klein Breteler aan de Kinkelerweg 30 in Haaksbergen. Beide erven lagen vroeger in de marke Boekelo, gericht Haaksbergen. Door een grenswijziging (besloten in 1818 maar pas geëffectueerd in 1837) kwam Groot Breteler in de in 1818 gestichte gemeente Ambt Delden te liggen.
Beide erven tezamen vormden ooit de boerderij Breteler.

Het Repertorium Leenprotocollen geeft in de lijst van leenmannen een chronologisch overzicht. De eerste die in verband met het erve Breteler in Boekelo wordt genoemd is Jan Tye, tussen 1379 en 1382. Hij was getrouwd met N.N. van Bevervoorde. Op 28 juni 1385 wordt Evert van Graes genoemd. Maar na Van Graes is het weer een Tye: tussen 10 september 1394 en ongeveer 1417 wordt als leenman Johan van den Tye genoemd. Meer precies: ‘Dat guet then Breteler, gelegen in den kerspell van Hakesberge, Johan van den Tie Conraetsssoen’. Het betreft hier een aantekening van 7 november 1401. In 1433 beleende de bisschop van Utrecht Johan van Beckum met Grote en Luttike Breteler. Uit deze notitie blijkt dat het erve Breteler in elke geval voor of in 1433 werd gesplitst in het erve Groot Breteler en het erve Klein (of Luttike) Breteler. Op 30 oktober 1433 wordt als leenman Gert van Tije (een tweede zoon van Coerd of Coenraeth van Thije) genoemd voor ‘Dat Breteler in der buerscap van Haecsberge’. Zijn zoon, Derk van Tije, wordt als leenman genoemd op 14 oktober 1440: ‘Deric van Tije na opdracht door zijn vader Gerit van Tije. Dat Grote Breteler ende dat Luttike Breteler myt hoeren toebehoeren, gelegen in den kerspele van Haexberghe’.
Toch worden beide erven in 1475 nog genoemd als één erf. Dit erf, ‘Dat Breteler’ genoemd[1], werd in dat jaar aangeslagen als een volgewaarde boerderij. Overigens heeft de belening in 1475 en ook in latere jaren soms de benaming Brekeler.
Op 20 oktober 1457 beleende de bisschop van Utrecht, David van Bourgondië, onder wiens gezag Twente (het Oversticht geheten) viel, beide erven aan Derick van Thije. Na diens dood kwam het leen op 31 mei 1486 aan zijn broer, Symon van Tye. Op 19 juli 1497 wordt dezelfde Symon van Tye opnieuw als leenheer genoemd. Derick en Symon waren de zonen van de al eerder genoemde Gerit (Gerardus) van Thije en van Egberta van Grimberg[2]. Zij woonden op de Grimberg in Rijssen en waren behalve eigenaar van deze havezate ook eigenaar van de Oosterhof in Rijssen. Beide erven verkochten zij in 1475 aan Otto van Rutenberghe. Maar het leen bleef vooralsnog aan de familie Van Tye want op 16 januari 1499 neemt Johan van Thye het leen over van Symon: ‘Johan van Tye na opdracht door Symon van Tye.’ Daarmee lijkt een einde te zijn gekomen aan de Van Tye’s als leenmannen, want op 21 juli 1518 vermeldt het Repertorium: ‘Adriaen van Reede na opdracht door Johan van Thye’. Na deze datum heeft deze tak van de van Thije’s geen lenen meer in Overijssel.
NB Circa 1380 wordt de al eerder genoemde Coenraet van Thie genoemd als leenman van ‘Dat huys ten Thie in den kerspel van Aldensale (Oldenzaal)’. De lenen gaan hier op dezelfde wijze over van vader op zoon of broer als hierboven, en eindigen eveneens in juli 1518.
Maar na deze periode komen er nog wel degelijk lenen voor die in het bezit waren van mensen met de naam T(h)ije. Hier is sprake van een tweede tak met als stamvader Berndt (of Berend) van Thije, die gehuwd was met Geertruida de Roode van Heekeren.

I.1 Bernd ten Thije, geboren voor 1486, overleden circa 1547.
Op 19 juli 1497 ontvangt Bernd het leen “Ederkinc” na opdracht door Bruijn van Laer Bruijnszoon.
Op 24 februari 1526 tuchtte Berndt zijn vrouw Geertruijdt Roede van Heekeren aan 1/3 van zijn leengoederen en wees haar aan als voogd over hun twee kinderen in geval van zijn overlijden
Op 24 november tuchtte Berndt zijn vrouw Geertruijdt aan de helft van zijn leengoederen,mits zij niet hertrouwde.
Op 17 augustus 1547 neemt Pelgrom, na de dood van zijn vader Berndt, het leenmanschap van zijn vader over.
Kinderen:

Pelgrina ten Thije, geboren voor 1486, dochter van Geertruida de Rode van Heekeren. Gehuwd 00‑00‑1486 te Markelo,Overijssel met Willem van Hoevell, geboren voor 1486. Willem van Hoevell, hield van de bisschop van Utrecht den Dam, Brommeldam en Olidam (Goor) en goederen in de kerspels Enschede, Delden en Markelo in leen 1478, borgman en schepen te Goor, in de ridderschap van Overijssel 1511.
Pelgrom van Thije (ten Thije)

II.3 Pelgrom van Thije (ten Thije), geboren voor 1547, overleden 00‑00‑1549 te Wilp of Voorst. Datering 1544 juli 11: Kaerle, Roomsch keizer etc., verleent aan Pelgrim van Thije, als opvolger van Johan Knippenborch, commissie als dijkgraaf langs der IJsselen op der Veluwen. Oorspr. (inv. nr. 47), met een losliggend fragment van het zegel van de oorkonder in rode was. Op 17 januari van dat jaar (1547) verkoopt Frederik van Soerhuis, heer van Laickmer, het goed aan Pelgrom van Thije voor 900 goudgulden. Pelgrim overleed al twee jaar na de aankoop en zijn weduwe, Andries van Knyppenborch, hertrouwde met Rinquin van Essen tot de Swaenenburch (bij Vorchten). Op 17 augustus 1547 krijgt Pelgrom, na de dood van zijn vader Berndt, diverse goederen in leen, waaronder Ederkinc bij Markelo. Omdat hij geen mannelijke nazaten had, kwamen op 7 december 1550, na zijn dood, de lenen, in handen van zijn dochter Agnes.

Archief Huis De Cannenburg
Kanselier en raden in Gelderlandt stellen Rycqwyn van Essen, gehuwd met de weduwe van Pelgrom van Thije, dijkgraaf van Veluwen, als zodanig aan, welk ambt tijdelijk waargenomen was door Johan van Knippenborch. Oorspr. (inv. nr. 48), met de handtekening van de griffier B. Bertii. Datering 1555 juli 33 (tho Arnhem)

Lathmer, gewoonlijk de Latemer genaamd, landgoed op de Middel‑Veluwe, provincie Gelderland, ditr. Veluwe, arr. en 7 u. N. ten O. van Arnhem, kant. en 2 u. N.O. van Apeldoorn, gem. en 1 u. N.N.W. van Voorst, ½ u. W.t.Z. van Wilp, waartoe het behoort. Dit landgoed, waarvan het huis in eene watergracht ligt, eene vaste brug heeft, en met fraaije singels en wandelwegen omgeven is, werd, op het midden der vorige eeuw, bezeten door de Heer Willem Herman Baron van Broekhuizen enz., beschreven in de ridderschap van de Veluwe, die het huis en het geheele landgoed aanmerkelijk verbeterd heeft, door er aangename dreven, bosschaadjes en vijvers aan te leggen’.

Gehuwd voor 1530 met Andrea van Knijppenborch, geboren voor 1547, overleden 00‑04‑1600, dochter van Rutger van Knijppenborch en Margriet van Apeldoorn.
Uit dit huwelijk:

Agnes ten Thije (van Thije), geboren voor 1550.

Op 7 december 1550, krijgt Agnes goederen in leen van haar overleden vader. Tot zij mondig of getrouwd was, werden de zaken waargenomen door Jasper van Twickel
Op 20 oktober 1575 wordt zij nogmaals genoemd, maar nu met Rijckwijn van Essen als waarnemer voor haar leengoederen.
Op 3 juni 1577 tuchtte Agnes haar man Dederick Strick aan al haar leengoederen, nadat Dederick haar had getucht aan zijn leengoederen welke gelegen waren in het stift Munster.
Op 1 nov 1615 Frans van Asscheberch to Geest komt na opdracht van Agnes van Thije in bezit van deze leengoederen.(noot:Agnes van Thije,vrouw van Alexander van Velen, ridder)
Gehuwd (1) circa 1576 met Dederick van der Strick.
Gehuwd (2) voor 1613 met Ridder Alexander van Velen, geboren voor 1613.

Het is waarschijnlijk dat Berndt van Thije familie was van de eerste tak (van Johan van Thye), maar op welke manier is niet bekend.
Terug naar deze eerste tak. In 1457 werd Hendrick van Reede tot Saasveld met erven Saasveld beleend, zoals in 1405 zijn vader Berend van Reede er mee beleend was. Hendrik was getrouwd met Ida of Johanna van Thije, dochter van Coert (Coenraeth) ten Thije. De familie van Reede heeft tot circa 1790 het leenmanschap gehad over Breteler, Schurink, Saterslo. Tussen 1457[3] en 1791 zijn in dit Repertorium nog vermeldingen te vinden, genoemd onder de tienden van Schuring te Hengevelde. Hoe de overgang van Otto van Rutenberghe naar het geslacht Saasveld is verlopen is niet bekend.
Tot circa 1800 bleven de erven Breteler leenhorig aan Saasveld, maar soepel ging dat kennelijk niet, getuige de rechtszaak die op 25 april 1667 diende voor het gericht van Haaksbergen.
Compariert die Houchedelgeborene Heer Gerhardt Adriaen de Reede Heere tott Saesvelt als coniuncta persona van sijn Heerwarde die Heere Johan Joachim de Reede Heere tot Saesfelt, mede in qualiteit als Volm(achtige)r ende Stadthouder van die leenen van Saesfeldt, luit authorisatie, ende Volmacht voor mannen van leenen gepassiert, ende bij sijn Heerwarder selfs mede geteickent ende gepassiert in dato den 13. Aprill 1667 hier in Judicio vertoont, ende in werden erkandt, inhoudende mede die clausule, om een ofte meer Volm(achtige)rs te constitueren ende te substitueren cum simili vel limitata potestate te erkennen gevende soe datt d’Erven ende goederen genampt hett groete ende Lutke Breteler in desen Karspell van Haexbergen in die buirschap Boeculo geleghen, tusschen Snaekenborch ende Egbert in ’t Brouwersbroeck ende derselver landerijen, van onderblijcken Jaeren herwarts Leenplichtig binnen an den huijse Saesfeldt gelijck sijnertijdt mett leenbrieven van die Landtschap van Overijssell als den huijse Saesfeldt, mitsgaeders mett het leenprothocoll ende mett d’eijgen handt van zall(ig)e Waender Hoeffslachs sall blijcken; Ende diewijle dan d’Erffg(enamen) ofte desselves Mombaeren verscheidenmalen gecitiert sinnen, om dieselve goederen van den huijse Saesvelt te leen t’ontfanghen, hulde, Eedt ende Manschap te praestieren; doch altijt contumaciter wijtgebleven eindtlicken den 2. Maij 1662 kommen protestieren ende sustinieren dieselve goederen gien Leenplichtigheidt onderworpen te sijn, ende datt sie decisie daerover eerst oververwachten van den daeges Richter, constituert ende substituert daeromme mits desen den E(dele) Stehanum Michgorium, omwille des Heeren Comparants Naeme voor desen Gerichte, die saecke nopende die leenplichtigheidt mett den behoirlijcken inganck van rechte, toe weeten mett inleidinge anhengich te maecken, te diene van Justificatie ofte Inspraeke, antwoorden, excipieren, tam dilatorie quam percemptorie in exceptinis die prceduire te volschriven, sententie te verwachten, ende te doen pronuntieren, ten principale te andtwoorden, replicieren, duplicieren, explicieren, quadruplicieren, in saeken ten principaell ofte anders te concludieren, sententie ofte sententie doen publicieren, ter executie te stellen, soe noodich appellieren, ende vorders te doen, wat die Heer Comparant praesent sijnde solde kommen ofte moege doen, alwaert daer speciaelder Volmacht geacquiriert wordt cum clausulis ratihabitionis, indemnisationis et caeteris de Jure solibis alles in maiore forma nae rechte. Bron: gericht Haaksbergen, inv.nr. 7, folio 31-32
De volgende leeneigenaar van de erven Breteler was Van Coeverden tot Wegdam. Ook hier is niet duidelijk hoe de overgang van eigendom is verlopen. Pelgrina van Thije, dochter van Berndt en de zuster van Pelgrom, was getrouwd met Willem van Hoevell. Hun dochter, Anna van Hoevell, trouwde rond 1510 met Wolter van Coeverden tot Wegdam. Hun zoon, Christoffel van Coeverden, trouwde in 1547 met Hendrica van Haersolte. Christoffel kreeg ruzie met de erfgenamen van zijn oom en tante (Reinoud van Coeverden en Anna van Merveld) over het eigendom van het huis Wegdam en de boerderijen Breteler. In een overeenkomst (van 30 juni 1556) werd het huis Wegdam toegekend aan Christoffel van Coeverden. De erven Breteler werden echter ‘cum suis’ (met de zijnen, dus met de bewoners) toegewezen aan Hendrik van Merveld. Van uitvoering van de overeenkomst is kennelijk niet veel terecht gekomen, want in 1580 sleepte de zaak nog altijd voor het gerecht. Maar zeker is wel dat Christoffels zoon, Wolter van Coeverden tot Wegdam, en zijn kleinzoon, Herman van Coeverden tot Wegdam, zich als de eigenaren van de erven Breteler gedroegen. Rond 1580 wordt Margaretha van Coeverde, weduwe Peckedams, genoemd als de bezitter van het erve Breteler. Door overerving gingen de boerderijen over naar de zoon van Herman, Hendrik van Coeverden ten Berge. Deze Hendrik overleed in 1693.
Bij de al genoemde overeenkomst van 1556 werd vermeld dat erve Breteler uitritten had naar het kapittel van Deventer en de St. Antoniusvicarie in Goor. Uit latere notities blijkt dat al in 1538 tienden van erve Breteler verkocht werden. De betreffende acte werd gepasseerd voor de richter van Haaksbergen, Hendrick Nyekerkcke.
Hendrick van Coeverden ten Berge droeg op 19 januari 1663 aan Hoften Hans (=Hans ten Breteler) op om zijn huis op de Aaftinkmars te verplaatsen. En tijdens de oorlog van 1672 tot 1674 had Jan ten Snakenborg op diezelfde Aaftinkmars een nieuwe uitrit (‘uitdrift’) aangelegd om van en naar zijn huis te varen. Een verklaring hierover dateert van 3 mei 1675 van de hand van dezelfde Hendrick van Coeverden. Op de Aaftinkmars was, met andere woorden, een nieuw huis gebouwd. Dit huis heet sinds die tijd Mors of Klein Snakenborg.
Hendrick van Coeverden ten Berge verkocht de erven Breteler aan Werner Hoefslag uit Zwolle. De verkoop is niet vastgelegd in de gerichtsprotocollen van Haaksbergen, maar wel de verkoop van de Aaftinkmars op 13 januari 1693 aan dezelfde Werner Hoefslag. De verkoop van de beide erven Breteler moet daarvoor al plaats hebben gevonden aangezien op 1 december 1679 de advocaat van Werner Hoefslag, dr. Menger, beslag legde op de pachten van de beide erven Breteler. De protocollen geven op 12 oktober 1696 aan dat Werner Hoefslag was overleden. Zijn schoonzoon, Hendrick van Hoevell tot Boeckamp (getrouwd met Maria Hoefslag) werd vervolgens voor de helft eigenaar van de beide erven Breteler. De andere helft was vererfd aan Johan Arnold Hoefslag (overleden voor 1723).

Het is onduidelijk wat er daarna gebeurde. Maar in 1738 kwam Albert Teusse, uit het gericht Ootmarsum, in bezit van de erven Breteler, vooral het erf Klein Breteler. Op 15 december 1738 had Albert Teusse van zijn meier op het erf Klein Breteler f. 200, – pacht te vorderen en op 2 maart 1750 f. 293, -.
Op 3 februari 1750 werd in het register op de 50^e penning vastgelegd dat Albert Teusse met toestemming van Saasveld het erve Klein Breteler voor f. 3050, – had verkocht aan Jan Stegeman. Jan Stegeman moest daarvoor een lening afsluiten. Aangezien de rente niet kon worden betaald moest de zoon van Jan, Gerrit Stegeman, toelaten dat het erf Klein Breteler op 19 maart 1783 gerichtelijk werd verkocht aan Reint Slaghekke alias ter Hachmeuhle of Hagmulder, voor f. 2645, -.

Ik H. ter Horst verw(alter) Richter van Haaxbergen certificeere bij desen hoe dat Reint ter Hachmeule op den 19 maart 1783 wanneer het erve Kleijn Bretelaar in de Boerschap Boeculo Gerichts Haaxbergen geleegen Gerichtelijk verkogt wierde, daar van is kooper geworden voor de S(omm)a van ses en twintig hondert en vief en veertig guldens, dat de volle kooppeniing daar van is voldaan en betaald,, en alle die geene die uit het verkogte goet wat te praetenderen hadden het haare genooten hebben, soo als deselve in het Prothocol van den 19 Maart 1783 waar bij de explicatie en vereffeninge over het verkofte Erve geschied is, daar voor hebben gequiteert, en dan de volle kooppenningen door hem aan Koper Reint ter Hachmeule voldaan en betaalt sijnde soo als verklaare bij desen, soo doe ik hem Aankoper daar van bij deesen van Gerichtsweegen transport en overdragt, hem en sijne Erven daar meede beervende, en den voorigen Eijgenaar Gerrit Steegeman en sijne Erven daar van ontervende als hebbende daar toe consent van den Heere Stadhouwder der Leenen des huises Saasvelt om voor den daagelijksen Richter op dit goet te moogen procedeeren en met den Aankleeve van dien ten uiteinde te vervolgen.

In kennis der waarheid heb ik verw(alter) Richter deese geteekent en gezeegeld.Haaxbergen den 13 April 1785

Deze Reint Slaghekke was mulder (molenaar) op de Hachmeuhle te Bentelo en op 18 september 1768 te Stad Delden getrouwd met Geertrui Koenderink, alias Binnenveld. Zij was een dochter van Hendrik Koenderink, de man van wie Jan Stegeman geld leende om het erve Klein Breteler te kopen. In het register op de 50^e penning werd op 3 oktober 1795 genoteerd dat Geertrui Koenderink vier weken tevoren was overleden. Het halve erve Klein Breteler, met ‘behuizing en wonnershuis en de landerijen daaronder gehoorende’ en nog altijd leenhorig aan Saasveld, ging daarbij via vererving over in handen van Reint Slaghekke.

Na hem werd, zo blijkt uit een lijst van kadastraal eigenaren van circa 1825, de Deldense kastelein en logementhouder Hendrikus Nijhuis eigenaar van Klein Breteler.

Zeker is dat het erve Groot Breteler tot 9 januari 1753 werd gepacht door Jan ten Breteler, de zoon van Hendrik. Op die datum passeert, in tegenwoordigheid van zijn broer Dries, een acte waarin Jan het leen overdraagt aan Dries. Deze laatste verkrijgt het recht ‘eenige penningen te mogen negotieren’, dus eigen inkomsten uit het erve Groot Breteler te halen. Maar in dezelfde acte legt Dries wel de eed af een trouw vazal te zullen zijn. Tussen 1753 en 1780 verwierf Dries ten Breteler het leeneigendom van het erve Groot Breteler.

Bretelers in Boekelo

De oudst bekende bewoner van Groot Breteler is de grootvader van de al eerder genoemde Dries ten Breteler, eveneens Dries geheten. Deze laatste was gezworene op de markeholting van Boekelo op 2 september 1615.
De zoon van deze Dries was Jan ten Breteler. Uit gegevens over de huwelijken van zijn kinderen is af te leiden dat hij overleed tussen 6 december 1666 en 19 september 1675. In gerichtsprotocollen wordt hij tussen 1630 en 1665 in een aantal zaken genoemd, allemaal minder belangrijke geldzaken.
Zijn zoon Dries, overleden na 1711, komt in de protocollen voor in 1692 en 1696. In dit laatste jaar treedt hij op als getuige bij het opmaken van het testament van zijn buurman Jan ter Snakenborg. Dries, getrouwd met Mette ten Hobbenschot, had meerdere kinderen. Zijn zoon Hendrik trouwde op 3 februari 1704 met Jenneke Wolterink. Op 24 maart 1714 werd in de gerichtsprotocollen vastgelegd dat Jan Loesink aan hen beiden f. 540, – schuldig was. In 1727, op 21 april, liet Derk ten Rouwenhorst beslag leggen op de mobilia van Hendrik ten Breteler. Ten Rouwenhorst had voor de verschillende markevergaderingen etenswaren en bier geleverd, maar was daar niet voor betaald.
Hendrik wordt nog enkele malen genoemd. Op 25 januari 1734 wordt hij vermeld als weduwnaar van Jenneke Wolterink. In 1741 is hij nog gezworene van de marke Boekelo.
Hendrik had drie zonen: Jan, Dries (de oudst bekende eigenaar van Groot Breteler), en Rutger. Jan werd ziek en op 1 mei 1763 stelde hij zijn testament op ten gunste van zijn broer Dries. Een van hun zussen, Janna, was getrouwd met Berend ten Brummelhuis. Dit echtpaar liet op 4 december 1769 bij testament vastleggen dat de langstlevende zou erven. Een andere zus, Hermina, getrouwd met Jan Schonenborg, overleed op 22 juni 1771. Schonenborg wilde hertrouwen. Tot voogd over de minderjarige kinderen van Jan Schonenborg en Hermina werd haar broer Dries aangesteld.
Dries, gedoopt op 22 mei 1723, was getrouwd met Janna Havink. Na haar dood hertrouwde hij in 1755 met Anna Ros (alias Klein Breteler). Op 11 november 1763 draagt Anna Isabelle Swiers, bijgestaan door haar neef Hendricus Swiers als gevolmachtigde, aan Dries ten Breteler en zijn schoonvader, Jan Stegeman, een stuk land in Diepenheim over. Het betreft hier de Hasedamsmaate, ‘schietende van voren van de kleine Hasedam en van achteren tegen de Leebeeke’[4]. Een bedrag wordt in de transportakte niet genoemd.
Op 23 september 1775 vraagt Dries aan zijn zwager Arent Stegeman[5], die woonde op het erve Klein Breteler en getrouwd was met Janna Ros, om de ‘magescheiding’ te betalen zoals vastgelegd op 8 februari 1774, een bedrag van f 50, – en daarnaast de levering van een koe en van bedden.
Dries en Anna Ros zijn beiden overleden voor 26 augustus 1780. Van hun acht op dat moment nog levende kinderen waren er twee meerderjarig: Jenneke, getrouwd met Jan te Rietmole, en Janna, getrouwd met Hendrik ten Polle. De eigendommen uit de erfenis van Dries en Anna bestonden uit het erve Breteler, de plaatsje Bornegoor (afkomstig uit de erfenis van de aldaar geboren Janna Havink), twee stukken land in de Needse berg en een hooimaat bij Diepenheim. De oudste zoon Rutger was erfgenaam.
Deze Rutger, gedoopt op 2 februari 1759, was getrouwd met Grietje Lenderink en later met Aleida Rouwenhorst. Door zijn eerste huwelijk werd Rutger eigenaar van de boerderij Klein Swerink (waar Grietje geboren was) en van een kleinere boerderij, ‘de Barg’, die dichtbij Klein Swerink was gelegen. Deze twee boerderijen gebruikten Rutger en Grietje als onderpand voor een lening van f. 2500, -, afgesloten op 20 september 1795 bij Gerrit ten Hoopen uit Neede. Maar al snel, op 23 december van dat jaar, verkocht Rutger het onderpand aan Ten Hoopen.
Rutger hertrouwde met Aleida Rouwenhorst op 10 februari 1796, maar uit de protocollen van 9 mei 1795 blijkt dat al op dat moment zijn beide zoons Joannes en Hermannus overleden waren.
Op 11 februari 1811 luidden de doodsklokken voor Rutger, zo blijkt uit het debiteurenboek van Waanders in de Dom. Zijn tweede echtgenote, Aleida, hertrouwde met haar zwager Jan Botterhuis op Slot Konink, Kerspel Goor. Notaris Jordaan stelde op 28 juni 1817 hun huwelijksvoorwaarden op. Daaruit blijkt dat als toeziend voogd over haar minderjarige kinderen (de oudste, Gerhardus, was blijkbaar al overleden) haar stief-schoonzoon Jannes Dwars werd aangewezen. Tot de inventaris van de boerderij behoorden onder meer 2 paarden, 3 koeien, 1 os, 3 kalveren, 2 kistkalveren, 1 zeug, 26 kippen, 2 hanen, 12 eenden en 2 woerden. Op het erve rustte een schuld van f 2500, -.
Een van haar zoons, Johannes ten Breteler, woonde ten tijde van de volkstelling van 1 januari 1830 als vrijgezel op Groot Breteler. Ook zijn op dat moment nog ongetrouwde broer Hendrik en zijn zus Janna woonden er. Later dat jaar, op 8 december, werd in het zogeheten Repertoire vastgelegd dat deze Johannes de erfrechten van Groot Breteler had overgenomen van zijn broers Hendrik en Gradus en van zijn zusters Janna, Hendrika en Geertruid. Hij vergrootte zijn bezit door de aankoop op 7 mei 1834 van twee percelen land van Klein Breteler.
Op 1 maart 1837 werd de bevolkingsadministratie van Groot Breteler overgeheveld van Haaksbergen naar Ambt Delden. Dat geldt ook Oud Breteler.
Oud Breteler, ook wel de Wal of de Lijftocht Breteler genoemd, is een afsplitsing van Groot Breteler. De benaming Oud Breteler suggereert dat hier de oudste woning van het erve Groot Breteler stond, maar het kan ook inhouden dat het de woning was voor de oude Breteler. Dit laatste lijkt het meest waarschijnlijk aangezien er sprake is van een Lijftocht Breteler. De naam Wal is waarschijnlijk afgeleid van een oude landweer die hier lag op de grens van de marke Boekelo en de marke Hengevelde. De oudst bekende bewoner van Oud Breteler is Roelof Rouwenhorst. Hij werd geboren op de Bleumer, een deel van het erve Klein Brummelhuis in Boekelo. Aangezien hij woonde op de Wal werd hij Wal Roelof genoemd, maar ook wel Roelof Breteler de wonner. In de protocollen van 17 april 1758 wordt hij vermeld als Wal Roelof, inwoner van Breteler. Het is aannemelijk dat hij direct bij zijn huwelijk pachter werd van de Wal.
Opmerkelijk is dat de kinderen uit zijn eerste huwelijk met Henrica de Witte de achternaam Brummelhuis of ten Brummelhuis kregen, met uitzondering van Albertus (gedoopt op 2 februari 1752). Hij staat vermeld als Breteler wonner. Bij de doopinschrijving van een andere zoon, Gerrit (gedoopt op 3 januari 1760) staat genoteerd: in Oud Breteler.

Wat voor Groot Breteler geldt, geldt ook voor het erve Klein Breteler: van vroegere bewoners is niets bekend. De oudst bekende bewoner van Klein Breteler is Gerrit ten Breteler. In 1665 wordt hij twee keer genoemd in de protocollen.
Gerrit had twee zoons: Hendrik en Jan. Jan, getrouwd met Hendrikje Groothuis, wordt met zijn vrouw genoemd op 7 december 1719. Op die datum gaven Berent Busschers en zijn vrouw Hendrikje ten Grooten toe dat ze aan Jan en zijn vrouw een bedrag van f. 450, – schuldig waren. Gerrit ten Breteler op het Groothuis schold op 28 december 1756 de terugbetaling van dit bedrag kwijt.
De andere zoon, Hendrik, getrouwd met Trijntje Gorkink, kreeg vier kinderen. Een van hen, Berend, kwam op basis van zijn huwelijksvoorwaarden van 11 september 1734 in financiële problemen. De voorwaarden gaven aan dat hij de ‘bouwinge’ van Klein Breteler overnam en daarvoor aan zijn broer en zijn beide zusters een bedrag van f 50, – en een koe zou betalen. Aan zijn zussen moest hij bovendien twee bedden met toebehoren geven. Op 6 oktober 1738 besprak zijn zwager Herman Boynk hem omdat hij niet aan zijn verplichtingen had voldaan. Blijkbaar maakte Berend zware tijden door want op 15 december 1738 sprak zijn huisheer Albert Teusse hem aan voor een achterstand in pacht van f. 200, -. Daarmee was het niet gedaan, want op 9 november 1739 sprak de drost van Twente Berend aan voor een achterstand van f. 106, – voor de pacht van hooilanden. En op 2 maart 1750 heeft Berend opnieuw een schuld aan Albert Teusse: achterstallige pacht voor een bedrag van f. 293, -. Op 13 juli van dat jaar heeft de weduwe Waanders in het Witte Kruis een vordering op hem van f. 32, – voor een ton groevenbier, waarschijnlijk geschonken bij het overlijden van Berends eerste vrouw. Daarnaast moest hij nog een bedrag van f. 37, – aan belasting (de zogenoemde herenlasten) betalen.
Al deze schulden maakten dat zijn zwager, Jan Stegeman, op 3 februari 1750 Klein Breteler voor f. 3050,- kocht van Albert Teusse, overigens met toestemming van Saasveld. Zijn zwager, Berend, en diens vrouw Gesina Stegeman, de zus van Jan Stegeman, bleven gepacht op Klein Breteler wonen.
De zoon van Jan Stegeman, Arend (alias Klein Breteler) werd de erfopvolger van Klein Breteler. Maar de feitelijke eigenaar werd een andere zoon van Jan, Gerrit. Dit komt naar voren uit de gerechtelijke verkoop van Klein Breteler op 19 maart 1783.
Arend Stegeman trouwde, zoals eerder vermeld, met Janna Ros. Na haar overlijden hertrouwde hij met Dina Mengerink (alias Boswinkel). De kinderen uit zowel het eerste als het tweede huwelijk kregen bij hun doop de achternaam Klein Breteler. En bij zijn tweede huwelijk bracht zijn vrouw, Dina Mengerink, haar vader (die weduwnaar was) en haar zusters mee naar Klein Breteler. Ook zij kregen daarmee de achternaam Klein Breteler.

Tussen oktober 1833 en juni 1837 was, zo blijkt uit de geboorteplaatsen van zijn kinderen, Hendrik te Grefte landbouwer op Klein Breteler.

Ros
Anna Ros trouwde, zoals gezegd, in 1755 met Dries ten Breteler. De dominee van Haaksbergen schreef haar in als Anna ten Breteler, dochter van Jan.
Janna Ros werd bij haar huwelijk in 1774 vermeld als Janna Klein Breteler uit Boekelo.
De pastoor van Hengevelde kende echter de ware achternaam van Anna en vermeldde haar als Anna Ros. Anna en Janna waren zusters, zo blijkt uit de gerichtsprotocollen en uit de vermeldingen waarbij zij optraden als meter bij wederzijdse kinderen. Hun achternamen, ten Breteler en Klein Breteler, geven aan dat ze al voor hun respectievelijke huwelijken op de erven Klein Breteler woonden, waarschijnlijk in een bescheiden boerderij er vlakbij. De familie Ros was afkomstig uit het dorp Diepenheim.

Ter Doest
Johan ter Doest, getrouwd met Geesken ten Breteler, een dochter van Jan, is de oudst bekende bewoner van de Klein Breteler wonner, een boerderij in Ambt Delden.

Breteler op Kinkeler Wever
Op 1 april 1678 trouwde Werner ten Breteler met Geertje Rouwenhorst. Werner was de zoon van Jan ten Breteler op Groot Breteler. Werner en Geertje waren gevestigd als bouwlieden op de Kinkeler Wever. De Kinkeler Wever was een afsplitsing van erven Kinkeler in Boekelo.

Bewoners op Breteler
Hindrick ten Damme 1634, omdat er geen Breteler bekwaam is. Markeboek Lonneker.
Perick, van wegen Breteler. 1644. Idem.
Willem Welman op ’t Breteler. 1738. Idem.
Jan Geesink op Breteler, 1738. Idem.
Leugemors
Neuleman

Stegeman en Klein Breteler te Boekelo
Hieronder volgt het begin van de genealogie van Klein Breteler.

I.1 Jan ten Grotenhuis, gedoopt ca. 1540. In het Schattingsregister van de marke Bentelo, gericht Delden, uit 1475 wordt als een van de erven Grothus genoemd.
Kinderen:

Berend ten Grotenhuis
Jan ten Grotenhuis, gedoopt ca. 1560, overleden na 1601, “Dat Groetenhuiss, een erve, daer eertijds twee wonningen op geweesen sinnen, toebehoerende den erfgenaemen van zaelige Adolph van Tickelo, is groot ongveerlich van elff mudde geseijs”.

Uit: Verpondingsregister 1601, Bentelo.
OOk in 1601 wordt Jan ten Grotenhuis aangeslagen vor belasting over twee paarden, acht varkens en veertien bijenkorven.

II.1 Berend ten Grotenhuis, geboren ca. 1560 te Deventer? (gezindte: R.K.), overleden op 21‑04‑1639 te Twello. Gehuwd met Janna NN, gedoopt ca. 1560, overleden te Delden.
Uit dit huwelijk:

Jan Stegeman van het Grotenhuis
Berend ten Grotenhuis

III.1 Jan Stegeman van het Grotenhuis, landman, geboren te Oldenzaal? Gedoopt (R.K.) ca. 1610 te Goor? Bastaardzoon.
Op 11 juni 1643 sluit hij een pachtcontract met het echtpaar E. Christoffer Johan Bresson dr. en zijn vrouw Anna Allegunda van Bulo. Zij verhuren hem en zijn echtgenote Aele Wolters het erven en goed Wildewegereeff.
Op 12 juli 1662 sluiten hij en zijn vrouw Aele een tweede pachtcontract voor het Wilde Wegereff of Abbenlant, wederom met Dr. Bresson. In dit tweede contract wordt Jan Stegeman van het Grotenhuis genoemd, een naam die hem door zijn buren werd gegeven. Zijn kinderen werden gedoopt met de achternaam ter Stege. Zij kregen die naam naar de nieuwe boerderij die op het wilde Wegereef werd gebouwd. De boerderij lag aan de Stege, werd daarnaar vernoemd en vervolgens dus ook de kinderen van Jan ten Grotenhuis/Stegeman.
Gehuwd voor de kerk ca. 1629 met Ale Wolters, geboren te Delden, Ambt? Gedoopt (R.K.) ca. 1610 te Goor?
Uit dit huwelijk:

Henricus Stegeman, gedoopt (R.K.) op 18‑08‑1630 te Oldenzaal.
NN, kind van Stegeman, gedoopt ca. 1640 te Goor.
Gerrit Stegeman (ter Stege) (ter Heegde)
Mette (Metjen) ter Stege, gedoopt ca. 1645 te Hengevelde.

Gehuwd op 18‑09‑1679 met Roelof Aaftink, gedoopt ca. 1650 te Elsen/ Goor?

IV.3 Gerrit Stegeman (ter Stege) (ter Heegde), landbouwer, gedoopt na 1641 te Goor, overleden te Goor. Hij woonde en werkte op de havezate Scherpenzeel in Goor.
Ondertrouwd (1) op 27‑09‑1674 te Delden, gehuwd voor de kerk op 16‑10‑1674 te Delden (N.G.) met Grietje Wissink, gedoopt ca. 1652 te Hengvelde, overleden op 27‑04‑1678, dochter van Herman Wissink.
Gehuwd voor de kerk (2) 22‑mm‑1678 te Goor met Mette Aaftink, geboren ca. 1658 te Delden (gezindte: RK), overleden ca. 1682 te Delden, dochter van Egbert Aaftink.
Ondertrouwd (3) op 05‑10‑1682 te Delden, gehuwd voor de kerk op 19‑11‑1682 te Delden (N.H.). In 1709 trouwden zij opnieuw, ditmaal katholiek, te Goor. Er is geen exacte datum bekend, maar ze trouwden opnieuw voor 6 maart 1709. Hun dochter Aleijdis ter Steege was een van de beide getuigen. Bron: Doopboek Goor RK 1708‑1814. Echtgenote is Gesina/Geesken Wicherink (Wijcgerink), gedoopt ca. 1689 te Goor?
Uit het eerste huwelijk:

Herman Stegeman, gedoopt op 02‑12‑1677 te Goor.

Uit het tweede huwelijk:

Gerrit (Court) Stegeman (ter Stege)

Uit het derde huwelijk:

Gerrit Stegeman, landbouwer op Hofstede in Hengevelde, gedoopt ca. 1683 te Hengevelde. Waarschijnlijk uit derde huwelijk van zijn vader.

Ondertrouwd dd‑06‑1707 te Delden, gehuwd voor de kerk op 26‑06‑1707 te Delden (N.G.). Omdat zij familie van elkaar waren trouwden ze met dispensatie van de nuntius van Keulen met Gerharda (Geertje) ter Hofstede, gedoopt ca. 1685 te Hengevelde.

Arent Stegeman, gedoopt op 26‑04‑1688 te Goor.
Albert Stegeman, gedoopt op 19‑02‑1690 te Goor, overleden voor 1692.
Albert Stegeman, gedoopt op 05‑11‑1692 te Goor.
Aaltje Stegeman (ter Heegde), gedoopt op 18‑02‑1695 te Goor. Zij was getuige toen haar ouders voor de tweede maal trouwden, dit maal katholiek, begin 1709.

Ondertrouwd op 28‑02‑1723 te Haaksbergen, gehuwd voor de kerk op 28‑jarige leeftijd op 04‑04‑1723 te Haaksbergen (N.G.) met Jan ten Hoopen, landbouwer in het ‘Hollands Huisje’ of ‘Kleine Hoopen’ in Brammelo, gedoopt ca. 1695 te Neede/Haaksbergen? Zoon van Gerrit (Geert) ten Hoopen en Fenneken Mullers.

V.2 Gerrit (Court) Stegeman (ter Stege), landbouwer te Hengevelde, gedoopt (RK) op 25‑09‑1680 te Goor, overleden te Delden.
Ondertrouwd (1) op 21‑11‑1706 te Delden, gehuwd voor de kerk op 26‑jarige leeftijd op 05‑12‑1706 te Delden (N.G.) met Jenneken Kopers, 20 jaar oud, geboren te Hengevelde, gedoopt (RK) op 22‑08‑1686 te Goor, overleden voor 1730 te Delden. Wellicht is zij de dochter van Joan Copers, hoenderkramer, en Jutte Volckerink.
Gehuwd voor de kerk (2) op 49‑jarige leeftijd op 15‑05‑1730 te Hengevelde (’t Slot) (RK) (getuige(n): Hindrina te Rouwenhorst, Gerarda Hofstede) met Kunneken Pellen, 44 jaar oud, gedoopt op 16‑08‑1685 te Goor, dochter van Geert Pellen en Beerte NN.
Uit het eerste huwelijk:

dochter NN ter Stege, gedoopt ca. 1708 te Goor?
dochter NN ter Stege, gedoopt ca. 1710 te Goor?
Gesina (Geesken) ter Stege (van de Steege), gedoopt op 18‑07‑1711 te Boekelo (Haaksbergen).

Ondertrouwd op 19‑07‑1740 te Haaksbergen, gehuwd voor de kerk op 29‑jarige leeftijd op 21‑07‑1740 te Hengevelde (’t Slot) (R.K.) (getuige(n): Gerad Wirick, Swenne Westenagel). Op 31‑07‑1740 trouwden zij N.H. in Haaksbergen, waar zij ook in ondertrouw waren gegaan. Den 19/7. Berent ten Breteler, wed., met Geesken ter Stegen, j.d. ‘beijde uijt de Buurschap Boekelo’. Copulati den 31/7 Bron: HCO Zwolle; Trouwboek N.H. Gemeente, 523. Echtgenoot is Berend ten Breteler (Klein Breteler), gedoopt ca. 1700 te Haaksbergen. In de huwelijksvoorwaarden van 11 september 1734 van Berend de ‘bouwinge’ van Klein Beteler over. Hij was verplicht daarvoor aan zijn broer en aan zijn zusters ieder f 50,‑ en een koe te geven. Aan de zusters moest hij bovendien twee bedden met toeehoren geven. Berend kwam door deze verplichtingen in financiële problemen. Op 6 oktober 1738 werd hij daar door zijn zwager Herman Boink aan herinnerd.
Twee maanden later, op 15 december, werd hij door Albert Teusse, zijn huisheer, aangesproken voor een pachtachterstand van f 200,‑.
Zijn schulden bleven bestaan want op 9 november 1739 werd hij door de drost van Twente aangesproken voor een pachtachterstand van hooilanden voor een bedrag van f 106,‑.
Op 2 maart 1750 had Berend een pachtachterstand van f 293,‑ bij de reeds genoemde Albert Teusse. De weduwe Waanders had datzelfde jaar, op 13 juli, een bedrag van f 32,‑ van hem tegoed voor een ton groevenbier. Waarschijnlijk was dit bier geschonken bij het overlijden van zijn eerste vrouw. Verder moest Berend nog een bedrag van f 37,‑ aan belasting (zogenoemde herenlasten) betalen.
Deze schulden hadden tot gevolg dat Jan Stegeman op het Groothuis met toestemming van Saasveld Klein Breteler kocht van Albert Teusse voor een bedrag van f 3.050,‑. Zoon van Hendrik ten Breteler, landbouwer, en Jenneken Wolterink.

Jan Stegeman (Klein Breteler)

VI.5 Jan Stegeman (Klein Breteler), landbouwer op erve Stegeman bij ’t Slot te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 02‑09‑1713 te Hengevelde (getuige(n): Wernerus Coopers), overleden na 1763 te Hengevelde. In 1750 werd hij eigenaar van het erve Klein Breteler. Zijn zus, Gesina, en zijn zwager Berend ten Breteler bleven gepacht op Klein Breteler wonen.
Zijn zoon Arend werd erfopvolger van Klein Breteler, maar de eigenaar werd een andere zoon, Gerrit Stegeman. Dit komt naar voren uit de gerechtelijke vrkoop van het erve Kleine Breteler op 19 maart 1783. Het erve werd verkocht op verzoek van de erfgenamen van Hendrik Koenderink en Janna Teeselink. Van dit echtpaar had Jan Stegeman bij de aankoop van Klein Breteler een bedrag van f 2.200,‑ geleend. Zijn zoon gerrit nam later deze lening over. Om er voor te zorgen dat de door de erfgenamen gevraagde verkoop van Klein Breteler niet door zou hoeven gaan, leende Gerrit op zijn beurt. Van zijn zwager Jan Hendrik Doesschate leende hij op 23 januari 1782 een bedrag van f 700,‑ en gaf hem daarbij het Klein Breteler in onderpand.
Gehuwd voor de kerk op 21‑jarige leeftijd op 14‑07‑1735 te Hengevelde (’t Slot) (R.K.) (getuige(n): Berent Markslag, Mechtildis Ensman) met Joanna Fluttert (Stegeman), 22 jaar oud, landbouwster, geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 01‑08‑1712 te Hengevelde (getuige(n): Henrico ten Breeteler, Hermanna te Flutter), overleden te Delden, dochter van Wolbert te Fluttert (Fluttert), boer, en Aleida (Aeltjen) ten Breteler.
Uit dit huwelijk:

Joanna Stegeman, geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 06‑11‑1735 te Hengevelde (getuige(n): Gerrit Stegeman, Aleijda Fluttert).

Ondertrouwd (1) op 03‑02‑1766 te Goor, gehuwd voor de kerk op 30‑jarige leeftijd op 18‑02‑1766 te Goor (R.K.) (getuige(n): Hermannus Woeninck, Hermina Stegeman) met Hendrikus Koenderink, landbouwer op erve Binnenveld in Boekelo, gedoopt ca. 1735.
Gehuwd (2) met Hendrikus Koenderink.

Mechteld Stegeman, geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 05‑01‑1737 te Hengevelde (getuige(n): Cunegundis Markslag, Dieka Stegeman).
Gerrit Stegeman, geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 04‑06‑1739 te Hengevelde (getuige(n): Hind. Fluttert, Gesina Stegeman).
Henrica Stegeman, geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 22‑10‑1742 te Hengevelde.
Hermina Stegeman (aen de Stegge), geboren te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 25‑04‑1746 te Hengevelde (getuige(n): Joannes Konerink, Aleidis Fluttert).

Gehuwd voor de kerk (1) op 32‑jarige leeftijd op 09‑03‑1779 te Hengevelde (’t Slot) (R.K.) (getuige(n): Anthonius et Bernardina Slott) met Jan Hendrik Doeschate, landbouwer op erve Stegeman. Geboren op erve ‘De Possen’ in Hengevelde, gedoopt ca. 1745 te Hengevelde?
Gehuwd (2) op 32‑jarige leeftijd op 21‑03‑1779 te Delden ,95‑5, gehuwd voor de kerk op 09‑03‑1779 te Hengevelde ,156‑59 met Jan Hendrik Doeschate, geboren te Hengevelde.

Arnoldus (Arend) Stegeman (Klein Breteler/Bretelaar)

VII.10 Arnoldus (Arend) Stegeman (Klein Breteler/Bretelaar), pachter, geboren op 16‑06‑1748 te Hengevelde, gedoopt (R.K.) op 03‑08‑1748 te Hengevelde (getuige(n): Gerardus Hoffstedde, Gerardus Fluttert, Hermina Breteler), overleden op 26‑01‑1817 te Delden op 68‑jarige leeftijd, begraven te Delden.
Ondertrouwd (1) op 20‑02‑1774 te Delden, gehuwd voor de kerk op 25‑jarige leeftijd op 11‑03‑1774 te Hengevelde (’t Slot) (R.K.) (getuige(n): Herm. Woenninck, Hindrica Bekkencamp). Zij trouwden N.G. op 13 maart 1774 in Haaksbergen. Bron: Trouwboek NG Haaksbergen 1666‑1811 met Joanna (Janna) Ros (Klein Breteler), 30 jaar oud, gedoopt (R.K.) op 15‑11‑1743 te Hengevelde (getuige(n): Johan Ros, Alda Wender), overleden voor 1776, dochter van Joannes (Jan) Ros (te Ros) en Joanna (Jenneken) ten Wender.
Gehuwd voor de kerk (2) op 27‑jarige leeftijd op 25‑02‑1776 te Haaksbergen (R.K.) (getuige(n): Hermannus Wenninck, Aleida van de Prins). Het Trouwboek Goor (RK) 1708‑1814 vermeldt dat zij getrouwd zijn op 20 februari 1776. Echtgenote is Bernardina (Dina) Mengerink (Busewinkel, Boswinkel, Brinkhuis), landbouwster, geboren ca. 1755 te Hengevelde, gedoopt (RK) ca. 1755, overleden voor 1806, begraven te Delden. Bij haar huwelijk met Arend Stegeman bracht zij zowel haar zusters als haar vader mee naar Klein Breteler. Hierdoor kregen ook zij de achternaam Klein Breteler. Dochter van Jan Mengerink (Boswinkel, Busewinkel, Breteler), landbouwer, en Martha Langezaal, landbouwster.
Uit het eerste huwelijk:

Johanna Maria Klein Breteler, gedoopt (R.K.) op 08‑12‑1774 te Goor (getuige(n): Joanna Steggeman, Dedericus ten Breteler). Bij het overlijden van haar moeder werden op 2 februari 1776 door het gericht haar oom Dries ten Breteler en Gerrit Stegeman als voogd aangesteld.

Uit het tweede huwelijk:

Joanna (Jenneken) Klein Breteler, gedoopt (R.K.) op 03‑04‑1777 te Hengevelde (getuige(n): Anna Breteler, Joannes Brinckhuijs), overleden op 16‑05‑1852 om 13.00 uur te Markelo op 75‑jarige leeftijd. Woonde bij haar huwelijk in het gerigt Diepenheim.

Ondertrouwd op 08‑04‑1800 te Markelo, gehuwd voor de kerk op 23‑jarige leeftijd op 28‑04‑1800 te Goor met Gerrit ten Brummelhuis, 34 jaar oud, gedoopt op 23‑05‑1765 te Elsen? Weduwnaar van Gerridina Krooshoop met wie hij te Stad Delden trouwde op 09‑06‑1787. Zij kregen vier kinderen: Gesina Brummelhuis, gedoopt 12‑10‑1789 te Rijssen Stad; Roelof Brummelhuis, gedoopt 26‑01‑1792 te Rijssen Stad; Jan Brummelhuis, gedoopt 31‑07‑1796 te Rijssen Stad, en Gerrit Brummelhuis, gedoopt 03‑07‑1799 te Rijssen Stad. Zoon van Roelof Brummelhuis en Janna Schutte (Freriks).

Joannes Klein Breteler (ten Breteler)
Hindricus Klein Breteler
Bernardus Klein Breteler
Hermina/Willemina (Miene/Mina) Stegeman (Klein Breteler), landbouster, geboren te Boekelo (Haaksbergen), gedoopt (R.K.) op 22‑06‑1789 te Hengevelde (getuige(n): Joannes Henricus Steegeman, Margaritha Mengerink), overleden op 13‑05‑1830 om 09.00 uur te Ambt Delden op 40‑jarige leeftijd.

Gehuwd voor de kerk (1) op 20‑jarige leeftijd op 19‑07‑1809 te Delden met Hermanus (Herm/Mannes) Rondeel (Olde Tusschede), landbouwer op het olde Tusschede, geboren dd‑mm‑1766 te Delden? Gedoopt te Wien (Wijn), overleden op 21‑04‑1816 te Stad Delden, zoon van Berend Rondeel en Johanna de Witte.
Gehuwd (2) met Hendrikus ter Beke (ter Beek), landbouwer, geboren 1787, gedoopt dd‑mm‑1787 te Delden, Ambt, overleden op 30‑08‑1837 om 09.00 uur te Wiene (Delden). Zoon van Gerrit ter Beke en Joanna Nijhuis. Zoon van Gerrit ter Beke en Joanna Nijhuis.

[1] Zie bijlage 5, Het Schattingsregsiter van Twente van 1475.

[2] Zie voor meer informatie over het geslacht Grimberg bijlage 3 en voor een parenteel van Johan ten Thije bijlage 8.

[3] Acte van transport door Johan van Beckem en zijn vrouw Ursulle aan Henrick Oelen en diens vrouw Iohan van hun eigen tienden over het erve den Breteler te Boekelo kerspel Haaksbergen, 1538. Bron: Collectie ter Kuile 0278 (HCO).

[4] Bron: Gerechtelijke Akten Diepenheim, Inv. No. 6, folio 257-258.

[5] Zie voor een parenteel van Stegeman en Klein Breteler de bijlagen.

Breteler te Boekelo

I.1 Andries? ten BRETELER, gedoopt ca. 1525 te Haaksbergen? Geboren te Boekelo? Als de voornaam van de grootvader ook hier op de oudste kleinzoon over is gegaan, zou deze onbekende waarschijnlijk (An)dries hebben geheten.

Kinderen:

Goessen ten BRETELER, gedoopt ca. 1550 te Lonneker?De verwantschap tussen Goessen en zijn mogelijke, onbekende vader berust op een aanname. Er zijn geen bewijzen voor.

Johan Mol had op 14 juli 1583 namens Goessen ten Breteler een vordering op Alyt ter Hofstede (de vrouw van Joest ten Breteler; red.) van 45 gl. Alyt ter Hofstede kreeg 14 dagen de tijd om te betalen.

Bron: HCO Zwolle, Rechterambt Delden G.A. inv.nr.5, folio 407/16.

Herman ten BRETELER, gedoopt ca. 1550 te Haaksbergen?Geboren te Boekelo? Overleden na 1578 te Haaksbergen?De verwantschap tussen Herman en zijn mogelijke, onbekende vader berust op een aanname. Er zijn geen bewijzen voor. Dit geldt ook voor de verwantschap met zijn mogelijke broer Joest. Opvallend is wel dat zowel Joest als hij in 1578 en 1584 gerechtelijke zaken afhandelen met dezelfde persoon: Henrick ter Hoffstede. Beiden hebben ook te maken met de familie ten Fluttert. Hendrik wordt genoemd in verband met Willem ten Fluttert en Joest in verband met Johan ten Fluttert.

Voor het gerecht van het Ambt Delden dient op 1 februari 1575 een zaak rond borgstelling en afpersing. De zaak wordt voorgezeten door rechter Derick Engelkens. Bijzitters zijn Bernardt Costerss en Johan Olthoff.

Hanss Wegink had Willem ten Fluttert onder bedreiging geld afgeperst; ook had hij schriftelijke en mondelinge bedreigingen gedaan tegen Arent ten Bolscher en Lambert ten Lynteller en tegen dezelfde Willem ter Fluttert.

Hij was door deze afpersing en bedreigingen een vijand van het land en zijn inwoners geworden. Hans Weginck had berouw gekregen en het slechte gezelschap, waarin hij verkeerde, verlaten. Hij was door Ghoessen van Raesfelt, drost van Twente, veroordeeld voor zijn afpersing en bedreigingen om gerechtelijk borgen te stellen. Als hij daaraan voldeed, kon hij zich weer vrij in Zijn Con. Maj. land begeven.

Hanss Weginck had als borgen gesteld Lambert ter Lynteller en Willem ter Fluttert. Deze borgen hadden gezegd dat Willem ter Fluttert in ieder geval het afgeperste geld terug moest hebben en dat zij gevrijwaard moesten worden voor de schade, welke door de bedreigingen kon ontstaan. Willem ter Fluttert bekende dat hij het afgeperste geld terug had gekregen.

Gherdt Weginck en Herman ten Breteller hadden beloofd bovenstaande borgen altijd vrij te houden van de schade, welke zou kunnen onstaan.”

Bron: HCO Zwolle, Gerechtsambt Delden, inv.nr. 4, folio 206.

Op 17 maart 1575 (de donderdag na Letare Hierusalem) diende Johan ten Wegereve namens Herman ten Breteler een vordering in ten laste van Gerdt in ’t Hach, ten bedrage van 34 stuiver. Laatstgenoemde kreeg nog 14 dagen de tijd om dat bedrag te kunnen voldoen.

Bron: HCO Zwolle, Gerechtsambt Delden, inv.nr. 4, folio 220.

Op 17 februari 1578 vraagt Willem ten Fluttert een getuigenverklaring van Henrick ter Hoffstde over wat hij wist, gezien of gehoord had van het volgende. Henrick ter Hoffstede was samen met Hanss Weginck, Hermen ten Breteler, Gerdt Weeginck en meer anderen bij Udinck in Hengevelde geweest om de geleden schade, welke Willem ten Fluttert geleden had, af te handelen. Hierbij zou Hanss Weginck beloofd hebben dat hij de geleden schade vergoeden zou. Hiervan de waarheid te zeggen op straffe van 10 olde schilden. Henrick ter Hoffstede verzocht 14 dagen de tijd.

Bron: HCO Zwolle, Gerechtsambt Delden, inv. nr. 4, vervolg folio 565.

Joest ten BRETELER
Jan ten BRETELER

II.3 Joest ten BRETELER, gedoopt ca. 1555 te Haaksbergen. Geboren te Boekelo? Overleden na 1622 te Haaksbergen? Overleden te Boekelo? De verwantschap tussen Joest en zijn mogelijke, onbekende vader berust op een aanname. Er zijn geen bewijzen voor.

Op 28 juli 1583 wordt de zaak tussen Joest ten Breteler en Henrich ter Hofstede 8 dagen uitgesteld.

Bron: HCO Zwolle, Rechterambt Delden, G.A. inv.nr.5, folio 418/3.

Op 19 april 1584 wordt een transportakte opgemaakt. Joest ten Breteler en Alyt, echtelieden, dragen daarbij aan Henrich ter Hoffstede, zijn echtgenote en zijn moeder het goed over dat door haar (Alyt’s, red.) vader werd nagelaten.

Bron: HCO Zwolle, Rechterambt Delden, G.A. inv.nr.6, folio 6/2.

Johan ter Fluttert diende namens Joest ten Bretteller een vordering in tegen Gerdt Kemerinck; deze kreeg 14 dagen de tijd om te betalen.

Datum: 10-07-1586.

Bron: HCO Zwolle, Rechterambt Delden, G.A. inv.nr.6, folio 387/14.

Hij wordt op 21 maart 1622 genoemd in een door Joan ter Morsche, gevolmachtigde van Jonker Adolph van Raesfelt (kornnet), aan Wilhelmus Lipper te Deventer verstrekte volmacht om ter Morsche te vertegenwoordigen voor het Gericht te Delden, in de zaak tegen Joest ten Breteler, gevolmachtigde van Henrich Wessels.

Bron: HCO Zwolle, Richterambt Delden, inv.nr. 9, folio 696.

Op 11 april 1622 krijgt dit een vervolg. Het gaat hier om een schuldvordering. Willem Lipper, de gevolmachtigde van Jonker Adolph van Raesfelt, kornet (aspirant-officier) had een vordering op Berent Wessels, die als borg optrad voor Joest ten Breteler. Laatgenoemde was 1 jaar pacht verschuldigd van een zeker stuk hooiland, genaamd de Drosten Mathe en wel op Martini 1621.

Gedaagde, die niet verschenen was, moest het bedrag dadelijk betalen, inclusief de gerichtsonkosten.

Het gericht gaf toestemming voor pandvordering volgens landrecht.

Bron: HCO Zwolle, Richterambt Delden, inv.nr. 9, folio 702.

Op 2 mei 1622 vindt een gerechtelijke verkoop plaats. Wilhelmus Lipper, die gevolmachtigde is van Adolphen van Raesfelt, van beroep cornet, verkoopt bij opbod in beslag genomen panden van Joesten ten Breteler die borg stond voor Gerrith Wessels.

Bron: HCO Zwolle, Richterambt Delden, inv.nr. 9, folio 706.

Op 8 mei 1622 wil de gevolmachtigde van Adolphen van Raesfelt, van beroep cornet, de voor 14 dagen geleden in beslag genomen panden van Joesten ten Breteler, die borg stond voor Gerrith Wessels, bij opbod verkopen. Het gericht staat dit toe.

Bron: HCO Zwolle, Richterambt Delden, inv.nr. 9, folio 708.

Joest, Johan, Frerick en Dries ten Breteler zijn alle vier rond 1550 geboren. Dit wekt de suggestie dat zij broers waren. Zoon van Andries? ten BRETELER

Gehuwd voor de kerk voor 1584 met Alijth ter HOFSTEDE (ten Breteler), landbouwster op het erve Breteler in de Eschmarke, gedoopt ca. 1560 te Oldenzaal? Geboren te Rossum of Hasselo? Overleden na 1612 te Eschmarke? Zij wordt in 1593 genoemd in het Rechterlijk Archief Stadgericht Oldenzaal. Bron: HCO, toegang 65.1, inv.nr. 32

De vorderingen van Goessen ten Breteler (zie aldaar) op Alyt ter Hofstede en de zaak tussen Joest ten Breteler (zie aldaar) en Henrich ter Hofstede lijken er op te wijzen dat Hendrik ter Hofstede haar broer was.

‘Op denn elfften Octobris (1593)

Berndt ten Damme van Lonnicker begeert acht daghe dorch Geert Meinen tegens Alijth ten Breteler tho Lonnicker.’

Bron: Rechterlijk Archief Stadsgericht Oldenzaal, toegang 65.1, inv. nr. 32.

‘Op den 17den Novembris (1593)

Berndt ten Damme contumax tegens Alijth ten Breteler.’

Bron: Rechterlijk Archief Stadsgericht Oldenzaal, toegang 65.1, inv. nr. 32.

3 juli 1599

Alijt ten Breteler hefft ingebracht hoer replijck tegens die Lonnicker bueren.