Het hoofdgeld was een belasting die betaald moest worden voor ieder inwonend gezinslid boven een bepaalde leeftijd. Pas bij resolutie van de Staten van Overijssel van 14 april 1675 kreeg het hoofdgeld zijn definitieve vorm: voor iedereen die ouder was dan zestien jaar zou het gezinshoofd vijftien stuiver moeten betalen. Uit dit jaar dateren ook de oudste kohieren. Weliswaar veranderde van tijd tot tijd zowel de leeftijdsgrens als het op te brengen bedrag, maar aan het beginsel zelf van de heffing werd niet meer getornd. Alleen onvermogenden en armen waren vrijgesteld.
In 1749 besloten de Staten van Overijssel om een bijzonder “hoofdgeld” in de vorm van een belasting op het inkomen te heffen. Alle huishoudens dienden aan deze belasting te betalen – alleen de “onvermogenden” en personen boven de 70 jaar werden van de belasting vrijgesteld. Elk huishouden werd naar inkomen in klassen ingedeeld. Per huishouden moest voor elk lid betaald worden; alleen kinderen jonger dan 10 jaar en in de laagste drie klassen kinderen beneden 17 jaar waren van de belasting vrijgesteld. Er waren 14 klassen. Wie minder dan ƒ100, – verdiende (per jaar) betaalde ƒ1, -, wie meer dan ƒ5000, – verdiende, betaalde slechts ƒ14, -. Deze belasting was dus degressief en de armen betaalden vier maal zoveel per persoon als de rijken.
1000e en 500e penning
In 1638 besloten de Staten van Overijssel voor dat jaar `een duysensten penninck van eenes yderen middelen’ te heffen, om de bijdragen aan de oorlogslasten van de Republiek beter te kunnen opbrengen. In deze `taxatie’ werd men aangeslagen uit hoofde van de eigendom van onroerende goederen in of buiten de provincie, die de waarde van vijfhonderd gulden te boven gingen. Werd iemands bezit op een bedrag tussen de vijfhonderd en duizend gulden getaxeerd, dan moest één gulden worden betaald; bij een waardering van duizend tot tweeduizend gulden dertig stuiver en boven de tweeduizend gulden werd voor elke duizend gulden één gulden ingevorderd. Na 1762 is deze belasting niet meer geheven.
Vuurstedenregister
Op 1 juni 1598 besloten de Staten van Overijssel `van yeder vuirstede ofte plaetse die gemaeckt is omme vuir te boeten, als schoorsteenen, kachelovents, backovents, daven ofte eesten, goltsmede- ofte tinnegietersovents ofte anderen hoe die genoempt mogen werden’ belasting te heffen. Het ging dus deels om een soort belasting op huizen, waarbij de grootte van het huis en daarmee het te betalen bedrag afgemeten werd aan het aantal kamers waar een vuur kon worden gestookt. Het schoorsteen- of vuurstedengeld werd pas ingevoerd in 1628, toen iedere haardstede met twintig stuiver was belast. Dit bedrag moest voor de helft door de eigenaar en voor de andere helft door de gebruiker worden opgebracht. De belasting is naderhand behoorlijk verzwaard, want tegen het einde van de zeventiende eeuw moest er al drie, en soms vier gulden per haardstede worden betaald. Een bakkersoven gold sinds 1683 voor twee vuurplaatsen. In bepaalde gevallen kon men vrijstelling of vermindering van het schoorsteengeld krijgen, bijvoorbeeld bij armlastigheid of wanneer een boedel in desolate toestand verkeerde.
De registers van o.a. 1675 zijn voor de hele provincie Overijssel bewaard gebleven. De belasting bedroeg toen ƒ3,- op haardsteden, ovens en brouwketels. Deze ƒ3, – was het basistarief. Soms werd het dubbel, of driedubbel geheven. Soms jaren helemaal niet.
Eesten
Soms komt in het vuurstedenregister de vermelding
“eesten” voor. Eesten is het stoppen van het kiemproces door
verhitten met warme of hete lucht. Op grote geperforeerde platen worden de
ontkiemde gerstekorrels uitgespreid. Vanaf onderen wordt lucht van een bepaalde
temperatuur door de mout heen geblazen. Als het vochtgehalte zo rond de 8 tot
10% ligt, wordt de temperatuur opgehoogd. Dit proces noemt men het afeesten.
Hierbij daalt het vochtgehalte tot zo’n 2 à 4%. Hoe hoger de temperatuur en hoe
langer wordt verhit, hoe donker de mout wordt. Men spreekt nu ook niet meer
over groenmout, maar over mout. Een voordelig effect van de verhitting is, dat
deze grondstof, het mout, langer houdbaar blijft.
